We zijn het zicht op de IPv6-adoptie in Nederland kwijtgeraakt

Dat het nu veel moeilijker is dan voorheen om de Nederlandse IPv6-adoptie op een betrouwbare manier te kwantificeren, maakt het lastig om beleid ter stimulering van verdere adoptie te ontwikkelen, laat staan om de toepassing van IPv6 wettelijk verplicht te stellen. Bovendien vragen stimulering en beleid ook om goede instrumenten om de effecten van die inspanningen te meten.

Wat deze problematiek een structureel karakter geeft, is dat de adoptie van IPv6 in Nederland geen probleem-eigenaar meer heeft. "Grootschalige implementatie van IPv6 is belangrijk voor de voortdurende groei en de toekomstbestendigheid van het internet. We moeten echt oppassen dat we onze toppositie op gebied van internetinfrastructuur niet verspelen door verwaarlozing en zuinigheid. We waarschuwen al jaren voor de Nederlandse achterstandspositie in de adoptie van IPv6 en de consequenties daarvan voor de toegankelijkheid van onze internetmarkt en voor ons innovatieklimaat."

Zo snel mogelijk naar IPv6

We moeten zo snel mogelijk over naar IPv6, de laatste versie van het Internet Protocol, dat de basis vormt onder al het verkeer op internet. Ondanks dat IPv4 inmiddels meer dan 40 jaar oud is en technisch achterhaald, wordt dit protocol op dit moment nog door tweederde van de internetters gebruikt. Het grootste probleem van IPv4 is dat de beschikbare adresruimte al jaren uitgeput is. Behalve aan de sterk gestegen prijzen voor IPv4-adressen merken we dat vooral aan verbindingsproblemen veroorzaakt door de grootschalige inzet van (CG)NAT, een lapmiddel dat de bruikbaarheid van internet zelfs fundamenteel veranderd heeft.

De implementatie van IPv6 is voor Nederland extra dringend, aangezien we achterlopen op de ons omringende landen en de rest van de wereld. Die achterstandspositie levert ons economische schade op. Het maakt Nederland onaantrekkelijk voor nieuwe initiatieven op gebied van het Internet of Things (IoT) en het tast ons innovatie-imago en vestigingsklimaat aan.

Clientzijde

Anderhalf jaar geleden zijn belangrijke statistieken voor de Nederlandse adoptie van IPv6 onbruikbaar geraakt. De eerste is de 'IPv6 Stats'-pagina van Google, waar het bedrijf aangeeft hoeveel van zijn gebruikers over IPv6 binnenkomen. Waar Nederland in deze statistieken voorheen scores van rond de 35 procent haalde, en een langzaam stijgende trend liet zien, zijn die scores anderhalf jaar geleden teruggezakt tot onder de 10 (!) procent. Zoals je hieronder kunt zien staat de teller op dit moment (januari 2024) op 23 procent.

Figuur 1: Nederlandse IPv6-adoptie aan clientzijde volgens Google, januari 2024.

Figuur 2: Nederlandse IPv6-adoptie aan clientzijde volgens Google, maart 2022.

Figuur 3: Nederlandse IPv6-adoptie aan clientzijde volgens Google, september 2023.

Vreemde ontwikkelingen

Dat de adoptie van IPv6 in Nederland sterk achterliep op de ons omringende landen was bekend [1, 2]. Aan client-zijde werd die achterstand veroorzaakt doordat geen van onze twee grote internetproviders – KPN en Ziggo – volwaardig IPv6 aan zijn klanten aanbood.

Maar deze adoptie-scores kunnen niet kloppen – zeker omdat de statistieken van verschillende IPv6-testers voorheen redelijk in overeenstemming waren. Rondvragen in het wereldje leert ons dat Google's 'IPv6 Stats'-site op dit moment niet meer goed onderhouden wordt en de cijfers inmiddels onbetrouwbaar zijn.

Maar kijken we bij Facebook, dan zien we ook daar een vreemde ontwikkeling, zij het weer anders dan bij Google: tot maart 2022 loopt de adoptie langzaam op tot boven de 40 procent, waarna de score abrupt onder de 35 procent duikt en daarna langzaam verder wegzakt richting de 30 procent.

Figuur 4: Nederlandse IPv6-adoptie aan client-zijde volgens Facebook.

Andere meetmethode?

Een vergelijkbaar patroon zien we bijvoorbeeld ook bij de statistieken voor Duitsland, wat suggereert dat Facebook eind maart 2022 iets in de meetmethode heeft veranderd. Maar we zien die discontinuïteit niet terug bij de meeste andere landen en ook niet in de wereldwijde grafiek. Bovendien is de score voor Duitsland (en andere landen) bij Google niet ingestort zoals dat voor Nederland het geval is.

Figuur 5: Duitse IPv6-adoptie aan clientzijde volgens Facebook.

Figuur 6: Wereldwijde IPv6-adoptie aan clientzijde volgens Facebook.

Akamai en APNIC

Kijken we naar de IPv6-statistieken voor Nederland bij Akamai en APNIC, dan zien we daar scores van respectievelijk 36 en 47 procent. Die getallen lijken meer in lijn met de realiteit.

Figuur 7: Nederlandse IPv6-adoptie aan clientzijde volgens Akamai.

Figuur 8: Nederlandse IPv6-adoptie volgens APNIC.

KPN en Ziggo

Omdat APNIC niet de IPv6-adoptie aan clientzijde weergeeft, maar de adoptie op alle Nederlandse netwerken (AS-nummers) – net als Cisco – kijken we ook nog specifiek naar KPN en Vodafone-Libertel (Ziggo). Maar we zien in die 3 longitudinale grafieken van APNIC geen discontinuïteiten die de vreemde statistieken van Google en Facebook zouden kunnen verklaren. Daarmee lijkt de grafiek van Akamai nu de meest bruikbare en de enige die we op dit moment representatief achten.

Figuur 9: IPv6-adoptie op de Nederlandse netwerken volgens APNIC.

Figuur 10: IPv6-adoptie op het KPN-netwerk volgens APNIC.

Figuur 11: IPv6-adoptie op het Ziggo-netwerk volgens APNIC.

Figuur 12: IPv6-adoptie op de Nederlandse netwerken volgens APNIC.

Figuur 13: Nederlandse IPv6-adoptie over de tijd: verschillende metingen blijken enorm te divergeren. [Bron: ISOC Pulse].

Serverzijde

Ook aan serverzijde zijn we het zicht op de adoptiegraad anderhalf jaar geleden kwijtgeraakt. Er zijn tientallen websites die de beschikbaarheid van IPv6 meten, maar die maken bijna allemaal gebruik van Alexa's 'top 1 miljoen'-lijst van meest bezochte sites (de Alexa Rankings). Nadat eigenaar Amazon in mei 2022 stopte met Alexa, zijn veel van de IPv6-adoptie-overzichten gewoon door blijven draaien op basis van de laatste Alexa Ranking, waarmee deze statistieken met het verstrijken der tijd achterblijven ten opzichte van de actuele top-websites [Tranco, CrUX].

Figuur 14: Een van de veelgebruikte IPv6-adoptie-overzichten die afhankelijk was van de Alexa Rankings. [Bron: archive.org/Vyncke.]

Figuur 15: Een ander IPv6-adoptie-overzicht dat afhankelijk was van de Alexa Rankings. [Bron: DeLong.]

IPv6Matrix: Nederlandse servers

Volgens IPv6Matrix biedt op dit moment 38 procent van de Nederlandse servers een IPv6-ingang aan. Voor hun meting maken zij gebruik van de Nederlandse domeinnamen uit de Majestic Million, waarvan ze vervolgens de DNS-, web-, mail- en time-servers testen. Dat is dus een andere statistiek dan de IPv6-enabled servers die door de Nederlandse gebruikers het meest worden bezocht.

Figuur 16: IPv6-adoptie op de populairste DNS/web/mail/time-servers onder de .nl-zone. [Bron: IPv6Matrix]

SIDN Labs: query's op de .nl-zone

Onze eigen statistieken laten zien dat op dit moment 28 procent van de query's op de .nl-zone binnenkomt via IPv6. Maar ook dat zegt natuurlijk niks over het aandeel IPv6-sites dat Nederlanders bezoeken; de meest bezochte sites hier zijn immers (zoals in veel Westerse landen) die van de grote Amerikaanse '(social) media'-aanbieders.

Figuur 17: IPv4/IPv6-verkeer dat binnenkomt op de autoritatieve nameservers voor de .nl-zone. [Bron: SIDN Labs.]

Commerciële diensten

Voor de laatste adoptiestatistieken zouden IPv6-testers bijvoorbeeld gebruik moeten (kunnen) maken van de ranglijsten van Semrush en Similarweb. Dit zijn commerciële diensten die beide de meest bezochte websites kunnen uitsplitsen per sector en land, en daarbij ook het aantal bezoeken geven.

Wellicht ook interessant is Cloudflare Radar, die ranglijsten creëert op basis van de publieke 1.1.1.1 DNS-dienst. Deze lijsten kunnen ook per land uitgesplitst worden, maar bevatten geen informatie over het aantal requests. Bovendien zijn lijsten langer dan de top-100 wel beschikbaar, maar dan ongeordend.

In het algemeen is het zo dat de meest bezochte websites – enkele opvallende uitzonderingen daargelaten – ook het vaakst IPv6 ondersteunen: de adoptie wordt minder naarmate je de longtail van die ranglijsten ingaat. [BuiltWith] Dat betekent dat de grootste sites ook verantwoordelijk zijn voor een groot deel van de IPv6-sessies en een groot deel van het IPv6-verkeer. Dat maakt het belang duidelijk van IPv6-ondersteuning door de grote online dienstenaanbieders.

Gevolgen voor stimulering en beleid

Dat het nu zo zoeken en behelpen is om actuele en betrouwbare statistieken te achterhalen of te genereren, komt de adoptie van IPv6 echter niet ten goede. Hoewel we weten dat de adoptie in Nederland sterk achterloopt ten opzichte van de landen om ons heen – die verloopt eerder zoals in landen in de periferie van Europa – is het nu veel moeilijker dan voorheen om die achterstand op een betrouwbare manier te kwantificeren.

Dat maakt het lastig om beleid ter stimulering van verdere adoptie te ontwikkelen, laat staan om de toepassing van IPv6 wettelijk verplicht te stellen. Bovendien vragen stimulering en beleid ook om goede instrumenten om de effecten van die inspanningen te meten.

Beste voorbeeld is Internet.nl, een portal waar je websites, maildomeinen en je internetverbinding op de toepassing van onder andere HTTPS, DNSSEC, IPv6, RPKI en SPF/DKIM/DMARC kunt testen. Hoewel deze portal inmiddels veel breder ingezet wordt, is deze in eerste instantie ontwikkeld om de adoptie van moderne internetstandaarden bij de Nederlandse overheid te meten. De batch-faciliteit van Internet.nl wordt door Forum Standaardisatie gebruikt om de jaarlijkse rapporten 'Monitor Open Standaarden' en de halfjaarlijkse rapportages 'Meting Informatieveiligheidstandaarden' te schrijven. Deze laatste zijn specifiek gericht op het meten van de internet-beveiligingsstandaarden waarvoor binnen het Overheidsbreed Beleidsoverleg Digitale Overheid (OBDO) streefbeeldafspraken zijn gemaakt.

"Ook binnen het Platform Internetstandaarden zien we een achterblijvende adoptie van deze belangrijke, moderne internetstandaard," zegt voorzitter Gerben Klein Baltink. "Hoewel binnen de Nederlandse overheid enorme stappen zijn gezet, zowel op web- als maildomeinen, blijft Nederland als geheel achter. Dit lijkt voor een aantal providers een structureel iets te zijn: er is onvoldoende bereidheid om de stap naar IPv6 te maken. Mijn advies: test op Internet.nl of jouw email en webdomein IPv6-compliant zijn, en stap desnoods – als jouw provider geen IPv6 kan bieden – over naar een andere provider die dat wel kan."

Geen probleemeigenaar

Wat de problematiek van de ontbrekende IPv6-adoptiestatistieken een structureel karakter geeft, is dat niemand zich hierover druk lijkt te maken – een enkeling uitgezonderd. Of in zakelijke termen gesproken: de adoptie van IPv6 heeft in Nederland geen probleemeigenaar (de IPv6 Task Force is opgeheven in juni 2018, de Stichting IPv6 Nederland (Stipv6) in februari 2023). En dat mag de BV Nederland – die onze digitale infrastructuur in 2015 nog positioneerde als de derde mainport naast Schiphol en de Rotterdamse haven – zich aantrekken.

"Samen met Forum Standaardisatie en het Platform Internetstandaarden zetten wij ons al geruime tijd actief in voor de grootschalige uitrol van IPv6," zegt Loek Bakker, de CTO van SIDN. "Onze financiële stimuleringsregeling voor registrars heeft bijvoorbeeld aanzienlijk bijgedragen aan de toename van het aantal Nederlandse DNS-, web- en mailservers met IPv6-connectiviteit. Grootschalige implementatie van IPv6 is belangrijk voor de voortdurende groei en de toekomstbestendigheid van het internet en daarom blijven we dit bevorderen. Accurate gegevens over de adoptie van IPv6 vormen essentiële stuurinformatie voor partijen die zich inzetten voor deze internetstandaard. Daarom is het jammer dat de partijen die zich hier traditioneel sterk voor maakten hier nu minder aandacht voor hebben. In het algemeen zijn wij terughoudend als het gaat om regulering van specifieke internettechnologieën, maar gezien het buitengewone belang van de internetinfrastructuur voor de Nederlandse economie is inmiddels wel duidelijk dat er iets moet gebeuren."

Bakker, die lange tijd in de energiesector heeft gewerkt, trekt parallellen met de capaciteitsproblemen op het stroomnet. "Daar is ook te laat gereageerd op de energietransitie en elektrificatie, waardoor grootverbruikers en stroomleveranciers in Brabant en Limburg en op verschillende andere locaties geen nieuwe aansluitingen of uitbreidingen meer konden krijgen. Dat zet een directe rem op de economische groei. Nederland heeft van oudsher een toppositie op gebied van internetinfrastructuur. We moeten echt oppassen dat we die positie niet verspelen door verwaarlozing en zuinigheid. We waarschuwen al jaren voor de Nederlandse achterstandspositie in de adoptie van IPv6 en de consequenties daarvan voor de toegankelijkheid van onze internetmarkt en voor ons innovatieklimaat." [1, 2, 3]