RETINA brengt materialen en activiteiten tegen desinformatie in kaart

Digitale routekaart

“Nederlandse bibliotheken zijn geschikte plekken om kennis en bewustzijn rondom desinformatie te vergroten”, stelt Erik. “Toch zetten zij beschikbare interventies, zoals lesmateriaal en workshops, nog niet optimaal in. Met name de groep zelfredzame volwassenen blijft onderbelicht. Bibliotheken vinden het vaak lastig om de juiste interventies te vinden, te selecteren en uit te voeren. Ook is er niet altijd voldoende tijd en budget beschikbaar. Begin 2022 startten we daarom samen met de KB, Rijnbrink en Beeld en Geluid met de ontwikkeling van een digitale routekaart, waarin we het aanbod overzichtelijk weergeven. Via het landelijke programma digitaal burgerschap kwamen we met deze partijen in contact. We organiseerden verschillende sessies met zo’n 11 bibliotheken verspreid door heel Nederland. Zij dachten mee over de inhoud en opzet van het platform. Uit deze bijeenkomsten bleek onder meer dat bibliotheekmedewerkers behoefte hebben aan een overzicht dat het vinden, onder de aandacht brengen en uitvoeren van geschikte interventies zo laagdrempelig mogelijk maakt. Op basis van deze input ontwikkelden we een eerste versie van het platform, die we in verschillende feedbackrondes verder verbeterden.”

“Inmiddels is RETINA gelanceerd. Via de online routekaart kunnen bibliotheken gemakkelijk tools zoeken op basis van locatie, onderwerp, doelgroep, leeftijd en andere filters. Bij elke interventie staan de taal, duur, kosten en aanbieder vermeld. Door bij de tool op het hartsymbool te klikken, kunnen bibliotheekmedewerkers aangeven of ze deze interessant vinden voor hun doelgroep. Daarnaast kunnen ze een routekaart maken om te zien via welke weg ze tot de gekozen interventie kwamen. De database van RETINA bestaat uit interventies gericht op nepnieuws en desinformatie. Van lespakketten en workshops tot video’s en informatieve spellen. Naast het vergroten van online weerbaarheid, willen we met de routekaart ook het gesprek over desinformatie stimuleren.”

Steun van SIDN fonds

“Dankzij de steun van SIDN fonds kwam RETINA van de grond”, stelt Erik. “Het fonds steunt ons project vanuit het programma Internet & Maatschappij. Naast financiële steun, ontvingen we veel ideeën en input voor de database van het platform. Ook kwamen we via netwerkbijeenkomsten van SIDN fonds in contact met initiatiefnemers van andere projecten. Verschillende partijen werken aan de ontwikkeling van relevante tools, die in de toekomst interessant zijn voor de database van RETINA.”

Elise van Schaik, projectcoördinator bij SIDN fonds: “Digitaal burgerschap wordt steeds belangrijker. Maar niet iedereen vindt het even gemakkelijk om zich online vaardig, weerbaar en zelfstandig te bewegen. De rol die bibliotheken kunnen spelen in het vergroten van online weerbaarheid is essentieel. RETINA brengt tools en lesmateriaal rondom het thema desinformatie in kaart, zodat bibliotheken deze kunnen inzetten om meer mensen te helpen. Ik verwacht dat we steeds vaker initiatieven van bibliotheken zien rondom digitaal burgerschap.”

Laagdrempelige interventies

“Retinakaart.nl is op dit moment een opzichzelfstaande website”, legt Erik uit. “Doordat het platform opensource is, kunnen ook andere ontwikkelaars dit inzetten. Bijvoorbeeld om middelen rondom andere thema’s overzichtelijk te bundelen. Samen met partijen die zijn aangesloten bij het programma digitaal burgerschap zoeken we naar een online plek om het platform onder te brengen. Daarnaast onderzoeken we manieren om vanuit bestaande websites en content door te verwijzen naar de tool. We richten ons de komende periode op het gebruiken en optimaliseren van RETINA en het up-to-date houden van de database. Dit soort zaken bespreken we met bibliotheekmedewerkers tijdens verschillende informatiesessies vanuit Probiblio.”

“Tijdens de ontwikkeling van RETINA ontdekten we dat er relatief weinig laagdrempelige activiteiten voor zelfredzame volwassenen zijn. Dit betekent dat er ruimte is voor nieuwe interventies. De uitdaging is om volwassenen bewust te maken van desinformatie, zonder dat zij zich persoonlijk aangevallen voelen. Het is daarom belangrijk om activiteiten onbevooroordeeld te presenteren, zodat ze mensen uitnodigen om te reflecteren op hun omgang met nieuws. Samen met partners onderzoeken we wat onze rol in de ontwikkeling van deze interventies kan zijn.”

Wil je gebruikmaken van RETINA of meer weten over de online routekaart? Ga naar retinakaart.nl of neem contact op via contact@retinakaart.nl.