Regie over eigen data. Waarom is dat belangrijk en hoe krijgen we de controle terug?

Machtige dataverzamelaars

Google, Facebook, Alibaba, Uber, Amazon, Microsoft, allemaal grote machtige dataverzamelaars. En geen van deze bedrijven is Europees, terwijl ze wel veel waardevolle data verwerken van EU-bedrijven en -burgers. Die data zetten ze vervolgens in om veel geld mee te verdienen dat niet per se ten goede komt aan degenen die deze data hebben gedeeld. Samengevat levert de enorme hoeveelheid data die deze bedrijven verzamelen een uniek inzicht op in ons gedrag en ons handelen. En dat inzicht kan worden ingezet om ons gedrag te voorspellen, te beïnvloeden en te verzilveren. Dit baart de Europese Commissie steeds meer zorgen. Onze soevereiniteit zou op het spel staan; ons zelfbeschikkingsrecht, het grondbeginsel in het Europese rechtssysteem waardoor EU-staten, bedrijven en burgers zoveel mogelijk de vrijheid en onafhankelijkheid hebben om te beslissen over hun eigen handelen. Dat betekent dus ook dat techplatforms onze data niet moeten kunnen inzetten voor eigen gewin.

Soevereine Europese data-infrastructuur

Maar hoe zorgen we hiervoor? Ontwikkelingen rondom de bescherming van onze datasoevereiniteit zijn in volle gang. In 2020 werd GAIA-X opgericht; een publiekprivaat samenwerkingsverband voor de ontwikkeling van een soevereine Europese data-infrastructuur. Ook Nederland sloot zich onlangs aan. En GAIA-X zal naar alle waarschijnlijkheid leunen op het volwassenere en al getoetste model van de International Data Space Association (IDSA). Met de onlangs gepubliceerde paper The Design Principles for Data Spaces ligt er als het ware een handleiding voor de ontwikkeling van een data-infrastructuur die in dienst staat van Europese bedrijven. De uitdaging ligt nu bij de toepassing ervan, niet alleen door grote bedrijven maar juist ook het mkb. Kortom, er zijn al veel constructieve ontwikkelingen die ons Europese bedrijfsleven moeten beschermen tegen de Big Tech-bedrijven.

Wegwerpidentiteiten

Hoe zit het intussen met de EU-burgers? Hoe kunnen wij onszelf beschermen tegen de grote techbedrijven? Een deel van het antwoord ligt uiteraard bij onszelf. We moeten ons veel bewuster zijn van alle informatie die we delen met dergelijke bedrijven. Al lijkt het er ook vaak op dat we weinig keus hebben als we het zoveelste account moeten aanmaken - of moeten inloggen via Facebook of Google om een aankoop te doen. Het goede nieuws is dat ook hier oplossingen voor worden ontwikkeld. Een mooi fenomeen is het inzetten van wegwerpidentiteiten. Hiervoor bestaan tooltjes zodat je met wegwerpmailadressen en virtuele creditcards aankopen kunt doen. Met een virtuele creditcardservice kun je bijvoorbeeld een uniek, plaatsvervangend creditcardnummer genereren dat je kunt gebruiken om een aankoop te doen. Zo hoef je je echte creditcardnummer niet prijs te geven.

Persoonsgegevens in eigen beheer

Dat soort oplossingen zijn leuk, en vooral toepasbaar voor online aankopen, maar uiteindelijk blijven het trucjes die niet voor iedereen even makkelijk zijn om te gebruiken. Ook hier ligt de oplossing bij de ontwikkeling van nieuwe standaarden voor het beheren en delen van eigen persoonlijke gegevens. Zo wint solid, de oplossing van de grondlegger van het internet, Tim Berners Lee aan populariteit en groeit de markt voor op Self Sovereign Identity (SSI) gebaseerde apps snel. Niet voor niets komen de Nederlandse overheid en de Europese commissie met randvoorwaarden waar deze apps aan moeten voldoen. Zo kunnen we ze straks ook gebruiken om bijvoorbeeld in te loggen bij de Belastingdienst, je gemeente of een zorgaanbieder. SSI-apps zorgen ervoor dat je zelf je persoonsgegevens beheert en deelt, in plaats van Facebook, Google of DigiD. Een voorbeeld van zo’n app is het Nederlandse IRMA. Als een online dienstverlener jou aanbiedt om in te loggen met IRMA, dan heb je geen Facebook- of Google-ID meer nodig en hoef je ook geen account aan te maken. Jij beheert je eigen data en beslist met wie je wat deelt en met welk doel.

Oplossing binnen handbereik

Voorlopig zijn we nog niet bevrijd van de Big Tech-platforms, maar de sleutels liggen binnen handbereik. Veel hangt af van de verantwoordelijkheid van EU-bedrijven en -burgers om deze oplossingen in gebruik te nemen om zo samen onze soevereiniteit – onze vrijheid- te beschermen.

IRMA powered by SIDN

Om online dienstverleners en bedrijven te helpen die verantwoordelijkheid te nemen, investeren wij in IRMA. IRMA is een digitaal identiteitsplatform gebaseerd op SSI bestaande uit een app waarmee gebruikers hun gegevens kunnen beheren en een open source oplossing voor online dienstverleners waarmee ze gebruikers kunnen aanbieden om in te loggen met de IRMA-app. Daarnaast biedt IRMA ze veel extra mogelijkheden om de klantreis te verbeteren, identificatieprocessen efficiënter in te richten en te voldoen aan de hoogste privacy- en securitystandaarden.