Ontdek de invloed van techplatforms via de Korte Cursus Manipulatie

Bits of Freedom

“Al jaren wordt onze communicatievrijheid ingeperkt door grote techbedrijven zoals Facebook en Google”, vertelt Esther Crabbendam. “Op communicatieplatforms staan zij tussen ons en de persoon waarmee we communiceren. Dat geeft hen de mogelijkheid om invloed op ons uit te oefenen, waardoor onze digitale vrijheid onder druk staat. Vanuit Bits of Freedom voeren we actie voor een eerlijker en beter beleid. We geven overheden en bedrijven advies over internetvrijheid en creëren bewustwording bij burgers door middel van praktische en toegankelijke tools.”

“Google en Facebook bepalen welke content misleidend, ongepast of aanstootgevend is. Zij kunnen jouw content verwijderen of zorgen dat je geen toegang hebt tot bepaalde informatie, zonder dat jij daarover uitleg krijgt of in beroep kan gaan”, legt Esther uit. “Zo maakt YouTube door middel van het familie-filter LGBTQ-content voor veel internetgebruikers onzichtbaar, omdat zij dit als ‘gevaarlijke’ content ziet. Op deze manier worden onze mensenrechten door grote online platforms ingeperkt.”

Hoe beïnvloeden online platforms jouw gedrag?

“Om te zien hoe online platforms gezamenlijk onze communicatie beïnvloeden, is het noodzakelijk om de verschillende manieren van manipulatie bloot te leggen. Vanuit Bits of Freedom vroegen we dr. Holly Robbins, design onderzoeker aan de Universiteit van Eindhoven, om deze manieren inzichtelijk te maken. In haar onderzoek legt ze vijf vormen van manipulatie uit: censuur, profileren, curatiemacht, dark patterns en zelfmanipulatie.” Censuur gaat, zoals hierboven werd genoemd, over de controle of onderdrukking vanuit online platforms met betrekking tot de informatie die wij plaatsen op het internet. Profilering draait om het ophalen van grote hoeveelheden gebruikersdata, die de platforms vervolgens gebruiken om gerichte advertenties en informatie te tonen. Curatiemacht gaat over het feit dat de algoritmes van bijvoorbeeld Instagram en Facebook bepalen welke informatie prominent wordt getoond. Dit is vaak extreme, sensationele content die het best ‘scoort’. Dark patterns zijn in principe design trucs. Dit zijn trucs die online platforms gebruiken in hun ontwerp, zodat jij precies doet wat zij willen. Ten slotte gaat zelfmanipulatie over hoe ons social media-gebruik ons gedrag verandert. We gaan gedrag vertonen dat door het algoritme wordt beloond.

“Enerzijds gebruiken we het onderzoek van Robbins om bewustwording te creëren bij burgers en anderzijds om deze problemen aan te kaarten bij beleidsmakers. Daarnaast hebben we het onderzoek vertaald naar een toegankelijke website: de Korte Cursus Manipulatie”, vertelt Esther.

Korte Cursus Manipulatie

“Het was een uitdaging om de informatie zo compleet en tegelijkertijd zo toegankelijk mogelijk te vertalen naar in een publieke tool. De website en de vormgeving van de cursus ontwikkelden we samen met webdesigner Liesbeth Smit. Zij is gespecialiseerd in het maken van academische websites en het omzetten van complexe onderzoeken naar toegankelijke beelden. Naast het ontwerp, dacht Liesbeth ook mee met de opzet van de teksten. Journalist Zaïre Krieger interviewde voor onze cursus verschillende slachtoffers van online manipulatie. Vanuit ons eigen Bits of Freedom-team zijn onze directeur Evelyn Austin, communicatiestrateeg Bér Engels, beleidsadviseur Rejo Zegner en ikzelf betrokken bij dit project. Daarnaast werden we ondersteund door een grote groep vrijwilligers, die onder andere de teksten op de website hebben getest, geredigeerd en vertaald.”

De steun van SIDN fonds

SIDN fonds steunt de Korte Cursus Manipulatie vanuit de call van SIDN fonds en Adessium Foundation: Publieke waarden in een digitale samenleving. “Dankzij hun financiële steun, konden we zowel het onderzoek uitvoeren als de publieke tool ontwikkelen”, vertelt Esther. “Daarmee is de steun van het fonds ontzettend waardevol. Ook hebben we dankzij SIDN fonds kennis gemaakt met andere projecten uit de call en deelden we kennis met elkaar. Zo werkten we samen met AlgorithmWatch, een organisatie die onderzoek doet naar de werking van het Instagram algoritme. De resultaten nam Robbins mee in haar onderzoek.” Naast de Korte Cursus Manipulatie, steunt SIDN fonds meerdere projecten van Bits of Freedom, zoals de nieuwe online privacy toolbox.

Mieke van Heesewijk, programmamanager bij SIDN fonds: “Het project Korte Cursus Manipulatie sluit erg goed aan bij de focus van de call Publieke waarden in een digitale samenleving. Het doel van de cursus is om ervoor te zorgen dat mensen meer inzicht krijgen in én meer grip krijgen op de werking van platforms. En dat is hoognodig in deze tijd.”

Een systeem waarbij wij de spelregels bepalen

“De vervolgstappen na de lancering van de Korte Cursus Manipulatie zijn al gezet. Op dit moment werken we aan een Engelse vertaling van de cursus, die we binnenkort lanceren. Daarnaast hebben we de ambitie om de cursus ook naar andere talen te vertalen. Op die manier kunnen digitale rechtenorganisaties uit verschillende landen de cursus in hun eigen taal aanbieden op hun website. Het design van de website mogen ze natuurlijk zo overnemen.”

“Een systeem waarbij platformen zonder problemen samenwerken én waarbij we als gebruikers het internet terug claimen van de grote techplatforms: dat is mijn absolute streven. Een online systeem waarbij wij zelf de spelregels bepalen”, aldus Esther.

Doe zelf de online Korte Cursus Manipulatie en ontdek wat de impact van techbedrijven op jouw online leven is. Ga naar https://www.kortecursusmanipulatie.nl/ voor de cursus of download het onderzoeksrapport via https://www.kortecursusmanipulatie.nl/onderzoeksrapport/.