Mapping the Oblivion onthult de impact van technologie op onze keuzes

Foto: Julia Janssen.

Mapping the Oblivion

Volgens de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) hebben we het recht bedrijven te verzoeken om onze data te verwijderen. “Dit recht op vergetelheid vind ik fascinerend”, zegt Julia. “Onze gegevens worden oneindig gedeeld en vermenigvuldigd. Daardoor weten we nooit precies welke bedrijven iets over ons weten, wat ze met deze data doen en waar onze persoonsgegevens na een verwijderverzoek worden gewist. Ook vraag ik me af wat vergetelheid betekent in een wereld die gebouwd is op data en digitale systemen. Mijn kunst is een manier om antwoorden op vraagstukken met betrekking tot AI en digitale systemen tastbaar te maken. Met mijn werk creëer ik bewustwording rondom uitdagingen van deze systemen op de korte en lange termijn. Ik stimuleer mensen om vragen te stellen over onder meer de rol van AI en dataverzameling. Het project Mapping the Oblivion, een kaart naar de vergetelheid, zet een nieuwe toon in mijn werk. Mijn doel is om een serie installaties of kunstwerken te maken die ruimte creëren voor een staat van vergetelheid.”

Aanbevelingssysteem van Netflix

Om te begrijpen wat vergetelheid betekent, begint Julia bij de betekenis van leven binnen algoritmen. De eerste kunstinstallatie binnen Mapping the Oblivion brengt het aanbevelingssysteem van Netflix in kaart via het gedeelde account van Julia, haar vader en oma. Dit is een wandsculptuur met als achtergrond 3 gelijke patronen met daarop alle titels van ruim 7000 Netflixseries en -films in Nederland. Onder elk patroon staat een video die het leven van Julia, haar oma of vader laat zien. De patronen bestaan uit vormen op basis van genres, titels van films en series en duizenden gaatjes, waarop Julia de infrastructuur van Netflix in beeld brengt. De vlaggen met daarop percentages laten zien welke films en series Netflix aanbeveelt. Dat doet het platform door met percentages aan te geven in hoeverre een titel past bij het profiel van de gebruiker. Gebruikers krijgen elke dag zo’n 300 titels te zien die tussen de 55% en 99% overeenkomen met hun profiel. De overige titels zien zij alleen als ze er direct naar zoeken. “Dit zie ik als een vorm van digitale vergetelheid, die ik met dit project in beeld wil brengen”, zegt Julia. “Het algoritme bepaalt niet alleen wat we wel, maar ook wat we niet zien. Daarom onderzocht ik of er patronen bestaan in de titels die Netflix aanbeveelt en hoe dit verschilt per persoon. Opvallend is dat mijn oma veel titels van Koreaanse horrorfilms aangereikt krijgt, terwijl haar interesse niet bij dit onderwerp ligt. Hoewel Netflix ons alle drie veel populaire films en series aanbeveelt, is er een duidelijk verschil tussen de 300 titels die mijn vader, oma en ik te zien krijgen. Daarnaast kan Netflix een titel de ene dag met 92% aanbevelen, de volgende dag met slechts 65% en een week later helemaal niet.”

Steun van SIDN fonds

“Inmiddels doe ik al jaren onderzoek naar de impact van technologie op onze samenleving. Ook werkte ik eerder samen met SIDN fonds. Om Mapping the Oblivion te kunnen realiseren, benaderde ik SIDN fonds opnieuw voor financiële steun. Dankzij deze steun kon ik een deel van mijn eigen bestede uren vergoeden. Ook kon ik met het bedrag de volledige productie van de installatie en alle materialen bekostigen. SIDN fonds heeft een groot netwerk dat bestaat uit interessante partijen en juristen. Daar maak ik bij vervolgstappen rondom Mapping the Oblivion graag meer gebruik van.”

Valerie Frissen, directeur van SIDN fonds: “SIDN fonds werkte al vaker succesvol samen met Julia. Zij laat als geen ander zien hoe je juist met een kunstproject een krachtig verhaal vertelt over de digitale wereld en mensen bewust kan maken van de manier waarop het internet werkt. Ook vanuit artistiek oogpunt is Julia een kunstenaar met een sterk profiel. Dat blijkt onder meer uit de eervolle selectie van Julia voor de Biënnale in Venetië. We zijn er als fonds trots op dat we daaraan kunnen bijdragen en het verhaal waar we voor staan op een mooie manier kunnen uitdragen.”

Foto: Matteo Losurdo.

Leven in de vergetelheid

“Mijn kunstinstallatie is tot november 2023 te zien in Palazzo Bembo tijdens de Architectuur Biënnale. Samen met mijn creatief producent Berit Smit zoek ik naar geschikte tentoonstellingsruimtes, conferenties, festivals en publieke ruimtes in Nederland om de installatie vanaf november tentoon te stellen. Daarnaast start ik binnenkort met het volgende project binnen de serie Mapping the Oblivion. Mijn doel voor de komende jaren is om binnen de serie een kunstproject te ontwikkelen, dat ingaat op een leven dat niet wordt beïnvloed door data en AI. Zo vind ik het interessant om te onderzoeken wat het betekent als we ons op het internet begeven, zonder dat er data over ons bekend zijn die onze keuzes kunnen beïnvloeden.”

“De invloed van technologie op onze keuzes gaat verder dan alleen de aanbevelingen van Netflix. Ook nieuwssites en webshops beïnvloeden ons gedrag door artikelen en producten te tonen die aansluiten bij onze interesses en eerdere keuzes. AI is steeds meer verantwoordelijk voor onze keuzes en we vinden het gemakkelijk om deze beslissingen niet zelf te hoeven maken. Dat vind ik zorgelijk. Want wat betekent het als we alle aspecten van onze levens, zoals opleidingen, vrienden en geliefden, toevertrouwen aan datagedreven technologieën? Is er dan nog ruimte voor onzekerheid en onze eigen intuïtie? En hoe vinden we de balans tussen dataverzameling, AI en onze eigen identiteit? De komende jaren blijf ik me binnen mijn projecten verdiepen in dit soort interessante en complexe vraagstukken.”

Wil je meer weten over Mapping the Oblivion? Neem contact op met Julia Janssen via julia@studiojuliajanssen.com of ga naar https://studiojuliajanssen.com/projecten/mapping-the-oblivion/.

Foto: Matteo Losurdo.