“Educatieve workshop en serious game maken jongeren databewuster”

Baas in Eigen Bubbel

“Vandaag de dag leven we niet meer met, maar in de media”, stelt Suzanne. “De lijn tussen ons werkelijke leven en onze digitale wereld en identiteit vervaagt. En dat terwijl veel mensen, waaronder jongeren, zich niet bewust zijn van de effecten van datasporen en algoritmes. Daardoor hebben ze weinig grip op wat er met hun data gebeurt en welke partijen ermee aan de haal gaan.” Datasporen ontstaan onder meer door persoonsgegevens die internetgebruikers achterlaten, websites die ze bezoeken en cookies die ze accepteren. Op deze handelingen laten bedrijven en zoekmachines algoritmes los die informatie sorteren, categoriseren of filteren. Deze algoritmes trekken conclusies uit het internetgebruik en kunnen beïnvloeden welke advertenties of content een internetgebruiker online te zien krijgt.” “Vanuit Beeld en Geluid zetten we ons daarom in om jongeren databewuster te maken en de discussie rondom data en privacy op gang te brengen”, vertelt Suzanne. "Onze workshop en serious game, een spel met een leerdoel, sluiten daarbij aan. Naast onze kernactiviteit, het beheren van een van de grootste digitale media-archieven ter wereld, vinden we het belangrijk om de waarde van vrije media aan te tonen. En ons in te zetten voor vrijheid van informatie en media in onze maatschappij. Met de educatieve workshop Baas in Eigen Bubbel en de serious game, leren we jongeren spelenderwijs over datasporen en de gevolgen van hun internetgebruik. Deze materialen zijn gericht op leerlingen in het voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. We leren hen hoe datasporen worden gevormd, wat deze voor hen betekenen en hoeveel organisaties en partijen de datasporen in handen krijgen.”

“In het spel bootsen we een realistisch scenario na, zoals een trip door de stad, onderweg naar de bioscoop. Onder leiding van een van onze museumdocenten, spelen leerlingen het spel. Tijdens het spel proberen zij als eerste groepje bij de bioscoop te arriveren. Onderweg moeten zij allerlei digitale keuzes maken, waaruit wij ongemerkt data ophalen. Aan het einde van het spel koppelen we extreme conclusies aan deze data, waarmee we de leerlingen confronteren. Dit levert dan een shockeffect op, dat aanleiding geeft tot discussie. Vervolgens leggen we hen uit dat het internet op een soortgelijke manier werkt. Het internetgebruik van ieder individu levert data op. Het internet koppelt deze data aan elkaar en trekt conclusies door middel van algoritmes. De gebruiker heeft weinig zicht op de doeleinden waarvoor hun informatie wordt gebruikt of de partijen waarbij deze terecht komt. Tijdens de workshop geven we leerlingen tips, zodat ze zich databewuster kunnen begeven op het internet. En, in hoeverre dat tegenwoordig nog kan, de baas te blijven over hun data.”

Realisatie van de digitale game

“Tijdens de pilotperiode in 2021, testten we de workshop en serious game in de vorm van een papieren prototype met leerlingen van het voorgezet onderwijs en middelbaar beroepsonderwijs. Deze pilot leverde ons veel nieuwe inzichten op”, vertelt Suzanne. “Zo ontdekten we dat het waardevol is om meer tijd te investeren in het onderzoeken en bedenken van diverse scenario’s voor de game. Dat doen we samen met onze kennispartner SETUP, het platform voor een technologie-kritische samenleving. We streven naar een vermakelijke workshop en serious game, die tegelijkertijd leerzaam zijn en zo realistisch mogelijke scenario’s bevatten. Daarnaast ontdekten we dankzij de pilot, dat we meer nuance kunnen aanbrengen in conclusies die we trekken uit datasporen van leerlingen. Zo kunnen we, in plaats van alleen schokkende conclusies, ook grappige bevindingen halen uit hun data. Waar we hen vervolgens aan het einde van de game mee confronteren.”

“De workshop en analoge versie van het spel zijn inmiddels volledig getest. Onze volgende stap is het ontwikkelen van de digitale versie van deze serious game. Dat doen we in samenwerking met Studio Kloek. Dit creatieve bureau is gespecialiseerd in het ontwikkelen van interactieve en educatieve media voor kinderen en jongeren. Dit doet zij in veel gevallen in de vorm van apps, websites of een installatie. Het streven is om dit jaar flinke stappen te maken en de eerste testversie van de game te realiseren.”

Steun door SIDN fonds

Al tijdens de pilotperiode steunde SIDN fonds het project Baas in Eigen Bubbel. Nu biedt het fonds opnieuw financiële steun, om de digitale versie van de serious game te kunnen bouwen. “De Rijksoverheid financiert het openstellen van het media-archief van Beeld en Geluid. Voor projecten en workshops die we daarbuiten ontwikkelen en aanbieden, is externe financiering nodig. Zeker bij het bouwen en ontwikkelen van een game. De steun van SIDN fonds is daarom ontzettend belangrijk voor ons”, zegt Suzanne. “Naast de financiële steun, kwamen we via het fonds in contact met verschillende instanties en partijen die zich bezighouden met mediawijsheid. Dankzij de steun en de waardevolle input vanuit het fonds en haar netwerk, kunnen we ons initiatief verder verbeteren en doorontwikkelen.”

Anna Valkering, projectcoördinator bij SIDN fonds: “Het is belangrijk dat jongeren zich bewuster worden van de datasporen die ze achterlaten en wat daarmee kan gebeuren. Het spel dat Beeld en Geluid heeft ontwikkeld, is een mooi, uitdagend en interactief concept dat middelbare scholieren en mbo’ers hier bewust van maakt. We verwachten dat de digitale versie van het spel het nog beter doet. Het lesconcept biedt hen ook direct handvatten hoe ze beter met hun data om kunnen gaan. Door het grote bereik van Beeld en Geluid kan een grote groep jongeren leren om hun eigen privacy online beter te beschermen.”

Bewustwording rondom datasporen

“Aan de hand van onze educatieve initiatieven, willen we jongeren bewust maken van datastromen en wat de maatschappelijk impact ervan is op de internetgebruiker en zijn of haar omgeving. We streven ernaar om jongeren handvatten te geven om beter met data om te gaan. De workshop en serious game van Baas in Eigen Bubbel nemen we uiteindelijk op in ons reguliere aanbod aan workshops, lesmateriaal en masterclasses voor scholen. Op de lange termijn meten we de waardering en impact van deze workshop en game onder docenten en leerlingen, door continu om feedback te vragen. Eventuele verbeteringen voeren we door in de lesmaterialen. Vanuit Beeld en Geluid blijven we inzetten op bewustwording rondom kansen en risico’s die gebruik van het internet met zich meebrengen. Zo dragen we bij aan sterke internetgebruikers en een open, vrije en mediawijze samenleving”, aldus Suzanne. Wil je meer weten over ontwikkelingen rondom de workshop en game Baas in Eigen Bubbel? Neem contact op met Suzanne van der Wateren via svdwateren@beeldengeluid.nl. Meer informatie over het aanbod aan workshops en lesmateriaal voor scholen vind je op de website van Beeld & Geluid.