De Stem van Nederland ontwikkelt een prettige en verbeterde computerstem

De Stem van Nederland

Veel blinden en slechtzienden maken gebruik van een schermlezer die digitale informatie van hun computerscherm voorleest. Een computerstem is onderdeel van zo’n schermlezer. Jesse gebruikt zelf ook een schermlezer, waardoor hij als geen ander weet hoe verouderd de huidige computerstemmen zijn. “Voor de start van het project heb ik verschillende blinden en slechtzienden gevraagd of zij, net als ik, behoefte hebben aan een nieuwe computerstem”, vertelt Jesse. “Dat bleek absoluut het geval. Binnen Koninklijke Visio, waar ik werk, besteden we veel aandacht aan digitale toegankelijkheid en innovatie van digitale diensten. De Stem van Nederland sluit daar goed bij aan. Het idee ontstond naar aanleiding van gesprekken met Timon, mijn collega bij Koninklijke Visio. Al snel kwamen we in contact met Maarten Lens-Fitsgerald, initiatiefnemer van de onlangs gestarte Nederlandstalige Spraak Coalitie. De verschillende organisaties, bedrijven, universiteiten en instellingen die zijn aangesloten bij de Nederlandstalige Spraak Coalitie, zetten zich in om spraaktechnologie in het Nederlands taalgebied te ontwikkelen als een publiek-private samenwerking. De coalitie ondersteunt ons initiatief met haar waardevolle kennis.” “Het project bestaat in grote lijnen uit drie fasen. In de eerste fase van het traject onderzoeken we de behoeften van gebruikers van computerstemmen. We brengen onder andere in kaart hoe de nieuwe stem moet klinken en wat de protocollen en technische vereisten zijn voor het toevoegen van een computerstem aan schermlezersoftware. Blinden en slechtzienden kunnen offline en online deelnemen aan dit onderzoek. In de tweede fase ontwikkelen we de eerste versie van de stem op basis van de gebruikersbehoeften en technische factoren. Dit doen we in samenwerking met onze partner VoiceBranding, een bureau dat gespecialiseerd is in het vinden van een stem die past bij de wensen en behoeften van de doelgroep. De laatste fase komt voort uit de resultaten van de eerste twee fasen. We realiseren een gevalideerd prototype van de Stem van Nederland en een plan van aanpak voor de realisatie, publicatie, promotie en het onderhoud van de stem. Op dit moment bevinden we ons aan het begin van de eerste fase.”

Opensource beschikbaar

“Over de hele wereld maken blinden en slechtzienden gebruik van schermlezers met computerstemmen”, legt Jesse uit. “In landen buiten Nederland zijn de computerstemmen vaak net zo achterhaald en verouderd als onze Nederlandse stemmen. Zeker niet-Engelstalige landen hebben te maken met dit probleem. Met de stem van Nederland willen we aansluiten bij de protocollen en API’s die horen bij de schermlezers. Een API maakt het uitwisselen van informatie tussen verschillende softwaresystemen in Nederland en daarbuiten mogelijk. Dat betekent dat het mogelijk is om via die API’s nieuwe stemmen toe te voegen aan schermlezers. We onderzoeken manieren waarop app-ontwikkelaars en gebruikers van schermlezers de nieuwe stem zo gemakkelijk mogen kunnen integreren in de schermlezersoftware. Onze onderzoeksresultaten en de Stem van Nederland stellen we vrij en opensource beschikbaar, zodat iedereen deze kan gebruiken. Op dit moment is er al interesse vanuit België, om een Vlaamse stem te ontwikkelen op basis van vergelijkbare data als de data die we gebruiken voor de Nederlandse stem.”

Steun door SIDN fonds

Jesse: “In 2021 hoorden we over de call ‘Inclusie & toegankelijkheid - Meedoen in de digitale samenleving’ van SIDN fonds. We zagen deze call als de ultieme kans om ons idee voor een nieuwe computerstem te realiseren.” Met de call stimuleert het fonds de toegankelijkheid en inclusie van digitale diensten, websites en apps en versterkt ze de positie van kwetsbare groepen of mensen met een beperking. “Dankzij de financiële steun van SIDN fonds kunnen we het volledige gebruikersonderzoek uitvoeren en een prototype ontwikkelen voor de Stem van Nederland. Ook komen we dankzij bijeenkomsten van het fonds in contact met mooie initiatieven met een vergelijkbaar doel.”

Anne Valkering, projectcoördinator bij SIDN fonds: “Als SIDN fonds willen we dat iedereen van de voordelen van het internet gebruik kan maken. Dan moet het internet wel toegankelijk zijn. Met een meer dan 20 jaar oude, mechanische computerstem, is dat het niet. Een computerstem die aansluit bij de behoeften van blinden en slechtzienden, maakt het internet toegankelijker voor een grote groep mensen en maakt het makkelijker om online deel te nemen. Daarnaast zorgen de plannen voor het internationaal en opensource delen van de resultaten voor een nog veel groter bereik van dit project.”

Toegankelijkheid en inclusie

“Het ontwikkelen van de Stem van Nederland die volledig voldoet aan de behoeften van blinden en slechtzienden, is een mooie eerste stap. Het is mijn ambitie om op de lange termijn meerdere varianten te ontwikkelen op basis van deze computerstem. Denk aan mannelijke of vrouwelijke stemmen en varianten die verschillen in tone of voice. Door een goede Nederlandse stem te ontwikkelen en deze opensource beschikbaar te stellen, kunnen we andere landen ondersteunen bij soortgelijke trajecten. Zo komen we een stap dichter bij een meer toegankelijke en gelijkwaardige digitale samenleving”, aldus Jesse. Wil je meer weten over de Stem van Nederland? Ga naar www.stemvannederland.com of neem contact op met Jesse Wienholts via jesse@stemvannederland.com.